آموزش گام به گام و آسان قرائت قرآن کریم

به نام خدا

آموزش گام به گام و آسان قرائت قرآن کریم

(با محوریت سوره حمد و توحید)

   تجوید و اهمیت آن:

تجوید به معنای نیکو کردن است و در اصطلاح ،علمی است از علوم

قرآنی که شیوه صحیح اداء حروف را بررسی می کند.

یادگیری تجوید برای فارسی زبانان اهمیت ویژه ای دارد به دلیل اینکه

زبان قرآن و نماز عربیاست و بنا بر فتوای فقهاء نماز کسی که مخارج

حروف را از هم جدا نمی نماید (درست اداءنمی کند) باطل است و

همچنین تعداد حروفی که دارای مخارج مختلف بوده ولی در زبان

فارسیبه یک صورت اداء می شوند کم نیستند. (مانند سین- صاد-

ثاء- طا- تاء و...)

         در زیر به اهمیت ادای درست حروف توجه نمایید:

            سَئَلَ : سوال کرد                     سَعَلَ : سرفه کرد

            صمد :  بی نیاز                      سمد :   کود

            صبر : شکیبایی                        ثبر :  هلاکت

           اِلَیه   : به سوی او                   عَلَیه :  برضد او

            الیم   :  دردناک                      علیم :   دانا

  مخارج حروف :

مخرج در اصطلاح تجویدی به معنای موضع خروج حرف از دستگاه

تکلم است.

    نحوه اداء صحیح حروف زیر را به خاطر بسپارید:

*ها :  بصورت همان (ها) در زبان فارسی اداء می شود.

*حاء : از تماس فشرده ی هوا به وسط حلق ایجاد می گردد و در

خلال تلفظ آن، هوا بصورت فشرده خارج می شود.

*همزه : به صورت تیز اداء می شود (با حبس هوا در سینه و آزاد

شدن ناگهانی آن)

*عین : بر خلاف همزه بصورت نرم از وسط حلق اداء می شود.

*کاف : کاف در عربی همانند ادای کاف در کلماتی همچون : کاهو –

کبری – کوه و ... می باشد.

*سین : به صورت همان (سین) در فارسی اداء می شود.

*انواع صداها: قبل از ورود به ادامه مبحث مخارج حروف لازم به ذکر است

بدانیم که ما همواره دارای 2 نوع صدا هستیم.

1-صدای کوتاه (فتحه،ضمه،کسره) 2-صدای کشیده [الف مدی (ــَـ ا)،

واو مدی(ــُـ و)، یاء مدی ــِـ ی].

چه باور کنید، چه باور نکنید باید بگوییم یادگیری این نکته که در ذیل

خواهد آمد اولین کلید یادگیری لهجه عربی است، یعنی با یادگیری و

تمرین این نکته خواندن شما به لهجه عربیخواهد شد.

در لهجه عربی همواره:

فتحه = مانند فتحه فارسی خوانده می شود

کسره = مانند یاء مدی کوتاهِ فارسی خوانده می شود

ضمه = مانند واو مدی کوتاهِ فارسی خوانده می شود

و صداهای کشیده ــَـ ا ، ــِـ ی ، ــُـ و ، را به همان صورت که در

فارسی اداء می کنیم باید بخوانیم. (اندازه کشش صداهای کشیده

همواره 2 برابر صداهای کوتاه می باشد)

   ادامه ی مخارج حروف :

به لطف خدا هم اکنون حروف ساده (ها، حاء، همزه، عین، کاف و

سین ) را فرا گرفته اید، هماکنون آماده یادگیری چند حرف دیگر

باشید.

*صاد : همان سین است با این تفاوت که صاد درشت و پر حجم است

و دارای صفات همس واستعلاء می باشد.

*ثاء : نوک زبان به دندان ثنایای بالا رسیده و مقداری از زبان از میان

دندانهای ثنایایی دوفک خارج می شود و همچنین دارای صفت همس

می باشد.

* ذال : کافی است که ثاء را یاد گرفته باشید، ذال مانند ثاء تلفظ می

شود با این تفاوت کهتلفظ ذال همراه با ارتعاش صداست یعنی دارای

صفت جهر است.

 *ظاء : اگر ذال را آموخته باشید برای یلدگیری ظاء تنها یک پله

باقیست و آن هم این است کهباید بدانید تفاوت ظاء با ذال در این است

که ظاء درشت و پر حجم است و دارای صفات جهرو استعلاء است.

*یک تمرین جالب برای یادگیری دو صفت مهم و پر کاربرد در حروف و نمازهای یومیه:

لطفاً یک دست خود را روی گلویتان بگذارید، حال به مدت 5 ثانیه برای

مثال اول حرف ( آ ) وسپس حرف ( حاء ) عربی را بگویید، آیا تغییری در

گلویتان احساس می کنید ؟

همانطور که متوجه شدید هنگام گفتن ( آ ) لرزشی در گلو ایجاد می

شود که به آن ارتعاشصدا می گوییم، این همان صفت جهر است که

به آن اشاره نمودیم ولی هنگام گفتن ( حاء )عربی خبری از لرزش

نیست و این همان صفت همس است.

*همانطور که متوجه شدید ما باید حمد و سوره نماز های صبح و

مغرب و عشاء را بصورتجهر بخوانیم و حمد و سوره ی نمازهای ظهر

و عصر را بصورت همس، همچنین تسبیحاتاربعه در تمامی نمازها

باید بصورت همس خوانده شود.

اگر مراحل گذشته را به دقت مطالعه نموده باشید مطمئناً به

سادگی یادگیری تلفظ حروف عربیپی برده اید (فقط کافیست کمی

دقت کنید و قسمت عملی تلفظ هر حر را بخوبی یاد بگیرید)

  قسمت آخر مخارج حروف :

واو : کافیست هنگام گفتن واو لبهای خود را غنچه کنید ، دقت کنید

لبها به هم نچسبند بلکه بههم نزدیک شوند.

خاء : همه ما طرز تلفظ صحیح این حرف را در فارسی آموخته ایم.

(همانند خ در فارسی)

غین : همانند صدایی است که از غرغره کردن آب در دهان ایجاد

میشود ، به بیان دیگر اگرشما به حرف خاء صفت جهر را اضافه نمایید

صدای غین را خواهید شنید ، همین الان امتحانکنید، در ضمن غین

دارای صفات جهر و استعلاء میباشد.

تاء: تلفظ این حرف را هم در فارسی یاد گرفته ایم (همانند ت در

فارسی)

طاء: اگر شما حرف تاء را درشت و پر حجم تلفظ کنید، حرف طاء اداء

خواهد شد، حرف طاءدارای صفت استعلاء است.

قاف: تلفظ قاف با غین فرق دارد، قاف همانگونه که در فارسی تلفظ

می کنیم اداء میشود.

ضاد: همه می گویند که تلفظ ضاد سخت است، حتی در این زمینه

احادیثی نیز داریم، اماخودتان را ناراحت نکنید، کافیست برای تلفظ

ضاد حرف دال را درشت و پر حجم کنید و به نرمیاداء کنید به طوری

که کمی هم صدای ظا بدهد.بقیه حروف دقیقاً مانند تلفظ آنها در

فارسی است

   سه قاعده مهم و راحت :

ادغام : فقط کافیست مراحل زیر را دنبال کنید :

1- در کلمات قرآن به دنبال نون ساکنه (یا تنوین) بگردید

2-به حرفبعد از آن نگاه کنید،اگر یکی از حروف یرملون (ی،ر،م،ل،و،ن)

بود، آنگاه حرف نون ساکنه را حذف کنید و حرفبعد از آن را مشدد

نمایید.

مثال :     یَکُن لَهُ  ..............   تبدیل میشود به ............... یَکُلَّهُ

اظهار : فقط کافیست مراحل زیر را دنبال کنید:

1- در کلمات قرآن به دنبال نون ساکنه (یا تنوین) بگردید 

2-به حرف بعد از آن نگاه کنید، اگر یکی از حروف حلقی

(همزه،ها،حاء،خاء،عین،غین) بود،نون ساکنه را باید به صراحت و

وضوح تلفظ کرد.

مثال :          اَنعَــمــتَ  ...............  کُفُوَاً اَحَد

قلقله : در هر جا حروف قطب جد (ق،ط،ب،ج،د) را ساکن دیدید برای

تلفظصحیح تر آنها یک سوم حرکت کسره را به آنها بدهید.

مثال :   نَعبُد .... اَحَد  ....  صَمَد  ....  یولَد

همت شما ستودنی است ، به جهت اینکه خواهان تصحیح قرائت

نماز خود شده اید، اما حداقلهدف ما از این آموزش تصحیح خواندن

نماز بود، ان شاء الله بتوانید با تلاش خود تمام قرآنکریم را(که به

نحوی برایمان واجب نیز هست) به طرز صحیح قرائت کنید.

آخرین گام از آموش قرآن را پیش رو داریم،امید است مفید فایده همه

دوستان عزیز قرار بگیرد.

  وقف :

وقف در اصطلاح تجوید یعنی سکوت قاری در انتهای کلمه ای و تجدید

نفس برای ادامه قرائت.

 شیوه های وقف:

وقف را میتوان به دو صورت انجام داد:

1-وقف ابدال: (تبدیل کردن آخر کلمه)  

2-وقف اسکان: (ساکن کردن آخر کلمه)

وقف ابدال :

اگر آخر کلمه ای که میخواهید بر آن وقف کنید، تنوین نصب (ــًـ) باشد،

همراه با تجدید نفس وتوقف باید آن را به الف مدی (ــَـ ا) تبدیل کنید.

مثال : پنج آیه اول سوره عادیات

           ضَبحاً ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ ضَبحآ

           قَدحاً ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ قَدحآ

اگر آخر کلمه ای که میخواهید بر آن وقف کنید، تاء مونث ( ة ) باشد،

همراه تجدید نفس وتوقف باید آنرا به ها ساکن ( ه ) تبدیل کنید.

مثال : همه آیات سوره هُمَزَه به جز آیات دوم و سوم

                لُمَزَةٍ ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ لُمَزَه

               مُؤصَدَةٌ ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ مُؤصَدَه

• وقف اسکان :

به غیر از موارد ابدال، اگر آخر کلمه ای که می خواهید بر آن وقف

کنید، تنوین رفع، تنوین جر،فتحه ، کسره و ضمّه ( ــٌـ ــٍـ ــَـ ــِـ ــُـ )

باشد، همراه با تجدید نفس و توقف باید آنها را به ساکنتبدیل کنید.

مثال : سوره حمد

              العالمینَ ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ العالمین

               الرحیمِ ـ ـ ـ در وقف می شود ـ ـ ـ الرحیم

  وقف به حرکت و وصل به سکون

نکته : بر اساس فتوای برخی از مراجع وقف به حرکت و وصل به

سکون موجب بطلان نمازمی شود.

وقف به حرکت یعنی اینکه شما همراه با توقف و تجدید نفس بر کلمه

ای، حرکت آخر آن را نیزبگویید.

   *الحمدُ لله رَبّ العالمینَ (وقف با حرکت فتحه) الرَّحمن الرحیم

وصل به سکون یعنی اینکه شما بدون توقف و تجدید نفس بر کلمه

ای، قواعد ابدال و اسکانرا جاری کنید.

*الحمدُلله رَبّ العالمین (وصل بدون حرکت فتحه) الرَّحمن الرحیم

                                    پایان

                                  التماس دعا

                     منبع:  گروه قرآنی هیئت راهیان نور نسیم شهر